AVATAR: Η ΜΕΡΑ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Η κινηματογράφος γύρισε σελίδα εικαστικά και τεχνολογικά, και η επόμενη του μέρα είναι τρισδιάστατη και παντελώς απελευθερωμένη από τους όποιους δημιουργικούς και τεχνολογικούς περιορισμούς αντιμετώπιζε έως σήμερα. Υπεύθυνος για τη ριζική αυτή αλλαγή, είναι ο James Cameron, του οποίου το αστείρευτο ταλέντο και το άνευ περιορισμών όραμα, οδήγησαν στο -κλασσικό πλέον, για την ιστορία της έβδομης τέχνης- Avatar.
Ο μεγάλο σκηνοθέτης χρειάστηκε να περιμένει πάνω από 15 χρόνια για να κάνει το όνειρο του πραγματικότητα. Μετά τον Τιτανικό, με τα περισότερα βραβεία Oscar στην ιστορία του κινηματογράφου (11, μαζί με το Ben Hur) και τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην ιστορία της 7ης τέχνης, ο James Cameron εξαφανίστηκε επί μια δεκαετία από τα δρώμενα. Μοναδικές του δημιουργίες τα ντοκυμανταίρ Ghost of the Abyss και Aliens of the Deep που γυρίστηκαν σε 3D. Για να κατανοήσουμε βέβαια το αστείρευτο ταλέντο και το ασύλληπτο όραμα του James Cameron, θα πρέπει να αναφέρουμε μερικά σημαντικά βιογραφικά στοιχεία για τον μεγάλο σκηνοθέτη του Hollywood. Στα 14 του χρόνια παρακολούθησε συγκλονισμένος το 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος, σπάζοντας το κεφάλι του, για να καταλάβει πως είχαν δημιουργηθεί τα απαράμιλλα ρεαλιστικά οπτικά εφέ της ταινίας. Τότε βέβαια δεν ήξερε ότι ο γκουρού Στάνλει Κιούμπρικ πάντοτε εκτός από σκηνοθέτης και σεναριογράφος των ταινιών του, ήταν και επικεφαλής της ομάδας οπτικών εφέ, τα οποία και τύπωνε με άκρως πρωτοποριακούς -για την εποχή- τρόπους απευθείας στο 70mm φίλμ. 26 χρόνια μετά, σε μια ιδιωτική προβολή του True Lies προς τον Στάνλει Κιούμπρικ, ο James Cameron ανταπέδωσε τη χάρη στον μεγάλο δάσκαλο, παρουσιάζοντας του μια ταινία με ασύλληπτα οπτικά εφέ, τα οποία αυτή τη φορά ο Κιούμπρικ έσπαγε το κεφάλι του για να καταλάβει πως είχαν δημιουργηθεί και έμοιαζαν τόσο αληθινά. Ως έφηβος ο James Cameron διάβαζε ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας μέρα παρά μέρα (ακόμα και κατά την ώρα των σχολικών του μαθημάτων). Στα 16 του χρόνια αποφάσισε δε, ότι επειδή δεν μπορεί να ταξιδέψει στο διάστημα (ο Καναδάς όπου γεννήθηκε δεν διέθετε κάποιο διαστημικό πρόγραμμα), θα εξερευνήσει το βυθό της θάλασσας. 35 χρόνια μετά γύρισε το Aliens of the Deep, φιλμάροντας πλάσματα που -λόγω των ακραίων συνθηκών θερμοκρασιας και έλλειψης φωτός- θεωρούνται από τους εξωβιολόγους αντίστοιχα με αυτά που θα συναντήσουμε σε εξωγήινους κόσμους. Από αυτήν του την εμπειρία κέρδισε τη θέση στο advisory council της NASA, όπως επίσης και την πρόσβαση σε απόρηττα έγγραφα της αμερικάνικου διαστημικού προγράμματος. Μάλιστα ο James Cameron παρολίγο να ταξιδέψει στο διάστημα στο διαστημικό σταθμό Σογιοόυζ, αλλά η αποστολή ακυρώθηκε λόγω της τρομοκρατικής επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου. Η αρχική ιδέα λοιπόν για το Avatar γεννήθηκε στο μυαλό του μεγάλου δημιουργού -δάσκαλου, φιλόσοφου και ποιητή όπως τον χαρακτήρισαν πρόσφατα ακόμα και οι πλέον δύστροποι κριτικοί κινηματογράφου- γύρω στο 1990. Ωστόσο οι αρχικοί υπολογισμοί του budget ανέφεραν ως κόστος τα 400 εκ. δολάρια, ενώ δεν υπήρχε βέβαια η απαραίτητη τεχνολογία γυρισμάτων 3D και οπτικών εφέ που είχε στο μυαλό του ο Cameron. Έτσι αποφάσισε να κάνει εν τω μεταξύ την μεγαλύτερη ταινία όλων των εποχών (!), ήτοι τον Τιτανικό, και να περιμένει υπομονετικά για την εποχή που θα υπάρχουν τα απαραίτητα εργαλεία και η διαθέσιμη υπολογιστή ισχύς για να γεννηθεί το Avatar. Μάλιστα αρχικά είχε σκοπό να «δοκιμάσει τα νερά» με μια ταινία 3D χαμηλότερου προουπολογισμού, ωστόσο ο «πατέρας» των οπτικών εφέ, Stan Winston τον έπεισε να προχωρήσει στο Avatar, αναφέροντας πολύ χαρακτηριστικά: « τώρα είναι η στιγμή να γυρίσεις το δικό σου Star Wars». Ο Cameron πάντοτε γοητευόταν δε από την κινηματογράφιση 3D, οπότε μετά το 20λεπτο Terminator 2 3D (για το theme park της Universal) τελειοποίησε με τον γκουρού της κινηματογράφισης Vince Pace, την κάμερα Fusion Camera System, που χρησιμοποίησε στα ντοκυμανταίρ Ghost of the Abyss και Aliens of the Deep και βέβαια στο Avatar. Όπως μάλιστα εξηγούμε εκτενώς στις επόμενες μας ενότητες, περί της τεχνολογίας πίσω από το Avatar, ο Cameron όχι μόνον εφηύρε την τεχνολογία ώστε να μπορεί να σκηνοθετεί τα γυρίσματα 3D σε real time -για πρώτη φορά στην ιστορία του κινηματογράφου-, αλλά και επανέφερε το σκηνοθέτη στη θέση του απόλυτου κυρίαρχου της ταινίας, εφευρίσκοντας και τον τρόπο ελέγχου σε πραγματικό χρόνο -και όχι κατόπιν εορτής στο post-production- των ψηφιακών εφέ της ταινίας. Αυτή είναι η πρώτη επανάσταση που το Avatar φέρνει στον κινηματογράφο, επιτρέποντας στο σκηνοθέτη να ελέγχει σε πραγματικό χρόνο τα γυρίσματα 3D και τη δημιουργία των οπτικών εφέ, επαναφέροντας τον έτσι στη θέση που του αρμόζει, ήτοι σε αυτήν του απόλυτου κυρίαρχου της ταινίας, όπως ήταν στη προ CGI εποχή. Μάλιστα μετά την επίσκεψη τους στα γυρίσματα του Avatar όλοι οι μεγάλοι σκηνοθέτες του Hollywood (Steven Spielberg, Peter Jackson, George Lucas) έβαλαν στα σκαριά τις δικές τους ταινίες που ήδη γυρίζονται (υπό απόλυτη μυστικότητα) σε 3D με την ίδια τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε και στο Avatar. Η δεύτερη επανάσταση αφορά στο οικιακό 3D και στην προδιαγραφή Full HD 3D και Blu-ray 3D και στις συσκευές 3D (πηγές και προβολικά) που παρουσιάστηκαν στη CES 2010 προ μερικών ημερών. Ουσιαστικά το οικιακό 3D «γεννήθηκε» τη στιγμή που έχοντας επισκεφθεί τα γυρίσματα του Avatar, ο CEO της Panasonic αποφάσισε ότι πρέπει να δημιουργήσει την προδιαγραφή και την τεχνολογία, ώστε η προβολή 3D να μεταφερθεί από τον κινηματογράφο και στα οικιακά μας συστήματα. Έτσι η Panasonic δημιούργησε το σετ προδιαγραφών Full HD 3D και σε συνεργασία με το Blu-ray Disc Association, ανακοινώθηκε στις 17 Δεκεμβρίου (την ημέρα της επίσημης πρεμιέρας του Avatar) η επίσημη προδιαγραφή Blu-ray 3D.

ΦΡΕΣΚΑ ΓΚΑΖΙΑ

Κυριακή βράδυ, ανάμεσα Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά, μετά τα μεσάνυχτα, ξαπλωμένος κάνω βαριεστημένα ζάπινγκ στα κανάλια του Nova, μπας και βρω κάτι που να με ανεβάσει. Κάποια στιγμή σταματάω στο Mega, όπου βλέπω τη φάτσα του Bono σε live και σταματάω. Ακούω την εισαγωγή του Gimme Shelter – παράξενο, λέω μέσα μου, U2 να λένε Stones! Δεν περνάνε δέκα δευτερόλεπτα και μπαίνει στη σκηνή ο Mick Jagger. Αμάν! Σηκώνομαι, κλείνω πόρτα να μην ξυπνήσω τα παιδιά κι ανεβάζω τα γκάζια – όσο σήκωνε το σύστημα της κρεβατοκάμαρας.
Ήχος καμπάνα. Άψογη εγγραφή. Κι από εικόνα, λάμπα! Επαγγελματική εικονοληψία, καθαρότατη, με κάμερες να γυρίζουν πάνω στη σκηνή αλλά κι από μακριά. Δεν μπορεί, θα είναι πρόσφατη εγγραφή, σκέφτομαι, κι αμέσως παρατηρώ τον Mick. Όντως, είναι η τελευταία βερσιόν, των 67 ετών – αλλά μπροστά σ’ αυτό που έβγαζε στη σκηνή, τύφλα να ‘χουν οι εικοσάρηδες. Στα πίσω της σκηνής και ψηλά βλέπω να κουνιέται ένα άγριο θηλυκό, που έδινε άψογα τα φωνητικά της εισαγωγής (τα φοβερά της Mary Clayton στην πρώτη εκτέλεση του Gimme Shelter). Για λίγο το παίζει κάπως γκο-γκο γκερλ και πού και πού τη χαϊδεύει η κάμερα, αλλά κάπου εκεί στον τρίτο στίχο την κατεβάζουν στο κεντρικό επίπεδο και γίνεται Η ΚΟΛΑΣΗ. Απίστευτη δύναμη φωνής και καθηλωτική σκηνική παρουσία. Power. Ακόμη δεν ξέρω ποια είναι – κάτι μου θυμίζει, αλλά ποιος νοιάζεται, τώρα απολαμβάνουμε. Παίρνει αμπάριζα ο Mick και ανεβαίνουν κι οι δυο σε τέτοιο επίπεδο που αμφιβάλλω αν έχω ξαναδεί γραμμένα τέτοια γκάζια σε βίντεο. Τελειώνει το τραγούδι (με δυσκολία τέλειωσαν, μου φάνηκε ότι είχαν κολλήσει και δεν ήθελαν να τελειώσει, μέχρι που πήγε η… φωνάρα το μικρόφωνο στο Bono για να βάλει αυτός τελεία!) και μετά το πρώτο χειροκρότημα παίρνει το μικρόφωνο ο Bono και λέει «What was that?» Όπως το ‘πες, μεγάλε, τι ήταν αυτό που μας βρήκε νυχτιάτικα; Πάω στον υπολογιστή και γκουγκλάρω U2, Mick Jagger, οπότε ανακαλύπτω ότι είναι η συναυλία που έγινε 30 Οκτωβρίου του 2009 στο Rock and Roll Hall of Fame και βεβαίως το θηλυκό είναι Fergie, των Black Eyed Peas. Αγνώριστη. Πού να την γνωρίσεις από τα χαζοπόπ κλιπάκια στο αγρίμι του ροκ; Και βεβαίως ο Mick είναι όντως φέτος, δηλαδή στα 67 του! Την ώρα που τα βρίσκω αυτά, μου ‘ρχεται μια τρελή ιδέα. Λες; Πάω στο You Tube και δίνω U2, Mick Jagger και Fergie. Τότε είναι που βλέπω το κλιπάκι αναρτημένο, και μάλιστα σε Hi-Def (720p). Ναι, Gimme Shelter, Rock’n’Roll Hall of Fame, 30-10-09. Η ώρα έχει πάει μία, αλλά πού ύπνος. Ανοίγω το You Tube Downloader, κατεβάζω το κλιπάκι και περνάω στον σέρβερ. Μετά, βεβαίως, πάω και ανοίγω το μεγάλο σύστημα – με τον ήχο στο ελάχιστο, γιατί εκεί τα γκάζια δεν αστειεύονται. Η εικόνα, όμως, δεν παίζεται. Πραγματικά Hi-Def, με νέες κάμερες, ανάγλυφη, με ένα γράψιμο που δεν έχω ξαναδεί σε live, όπου γίνεται το έλα να δεις με τους φωτισμούς. (www.youtube.com/watch?v=eASIP7NomXQ). Το μαγικό στο όλο σκηνικό είναι ότι μέσα σε λίγα λεπτά είχα στο σύστημά μου ένα καταπληκτικό έργο για το οποίο παλιότερα θα περίμενα ένα δυο χρόνια για να βγει σε DVD. Και το είχα και τσάμπα! Και σε ποιότητα Blu-ray. Μπορεί κάποιοι να το θεωρήσουν υπερβολικά εύκολο, και άρα λιγότερο συναρπαστικό, εγώ σας λέω όμως ότι εκείνο το βράδυ απογειώθηκα. Και δούλευα το πρωί. Την άλλη μέρα το βάζω στα αγοράκια μου (πέντε και οκτώ ετών), τα οποία πριν τελειώσει το τραγούδι έχουν τρέξει να μου φέρουν το PSP τους για να του το φορτώσω. Λίγες μέρες μετά, το βάζω ένα βράδυ στην παρέα και όλοι μένουν. Θρύλος. Πέρα από τη χαρά, ωστόσο, το ερώτημα παραμένει. Μπορεί η δισκογραφία να συνεχίσει να δουλεύει σήμερα όπως δούλευε τη δεκαετία του ’60; Προφανέστατα όχι. Πώς θα δουλέψει; Γρίφος για δυνατούς λύτες. Δεν έχει μείνει τίποτε που να μην μπορούμε να κατεβάσουμε, άμεσα, σε κορυφαία ποιότητα και τσάμπα. Και σας διαβεβαιώνω, εκείνο το βράδυ, αν το You Tube μου ζητούσε ένα δολάριο, θα του το ‘δινα ευχαρίστως (ειδικά γι’ αυτό το κλιπ κι εκείνο το βράδυ θα έδινα και δέκα!). Κι αν μου ‘παιζε διαφημίσεις, κι αυτές ευχαρίστως θα τις έβλεπα. Δεν διαμαρτύρομαι που τα είχα όλα τσάμπα. Απλά, προβληματίζομαι πώς θα βγαίνει η νέα μουσική αύριο – αλλά μέχρι τότε, καλά περνάμε…

CES 2010: Η χρονιά του 3D

Η φετινή CES κατάφερε να τραβήξει την προσοχή του παγκόσμιου κοινού των καταναλωτικών ηλεκτρονικών για πολλούς λόγους. Ο βασικότερος είναι η επίσημη παρουσίαση των πρώτων συσκευών 3D από τους συνήθεις υπόπτους (Sony, Panasonic, Samsung, LG και Toshiba). Τέρμα λοιπόν στις φήμες και την παραφιλολογία σχετικά με τα προϊόντα και τα στάνταρτ που θα ακολουθηθούν – είχε άλλωστε προηγηθεί στα μέσα του Δεκέμβρη που μας πέρασε η ανακοίνωση του στάνταρτ 3D για το Blu-ray. Παρ’ ότι είδαμε συσκευές που ακόμα δεν έχουν γίνει γνωστές οι πλήρεις προδιαγραφές τους και εύλογα έχουμε αρκετές απορίες. Άλλες χρησιμοποιούν ως δίαυλο το HDMI 1.3 (π.χ., ο προβολέας CF3D της LG) και άλλες το HDMI 1.4 (π.χ., οι υλοποιήσεις της Sony). Τι διαφορά θα έχουν στην απόδοση; Θα χρησιμοποιηθούν στην πράξη τα πολλαπλά στάνταρτ 3D που προβλέπονται στις προδιαγραφές; Ίδωμεν. Κατά τα άλλα παρουσιαστήκαν νέα μοντέλα Blu-ray Player και τηλεοράσεις με περισσότερες και ουσιαστικότερες δυνατότητες δικτύωσης και αναβαθμισμένα χαρακτηριστικά – δηλαδή business as usual. Τα πιο εντυπωσιακά νέα έρχονται στον τομέα των gadget, καθώς παρουσιάστηκαν ένα σωρό e-book με πλήθος δυνατοτήτων και τιμών, οπότε η χρονιά που έρχεται σίγουρα θα είναι καθοριστική για την πορεία τους στην αγορά. Επιπλέον, εμφανίστηκαν τα πρώτα tablet PC, που αναμένεται να μπουν σφήνα ανάμεσα στα κινητά, τα e-book reader και τα netbook, τα οποία έχουν αρκετό δρόμο μέχρι να αποδείξουν την αξία τους στην αγορά. Με άλλα λόγια, η φετινή CES είχε εντυπωσιακές ανακοινώσεις και μεγάλο όγκο επισκεπτών, οπότε η «κρίση» μάλλον δεν άγγιξε τα Consumer Electronics, τουλάχιστον όχι ακόμα.